در بیست و هشتمین جلسه از شورای مرکزی بنیاد آفرینش انس که در تاریخ ۱۳۹۶/۳/۲۹ در محل سالن جلسات دبیرخانه بنیاد برگزار شد، دکتر مجید عباسپور به سخنرانی در خصوص انرژی های تجدید پذیر پرداختند که در ادامه می توانید خلاصه ای از مطالب ارائه شده توسط ایشان را مشاهده کنید.
در کنوانسیون کاپ ۲۱ که در سال ۲۰۱۵ در پاریس برگزار شد، اتحادیه اروپا یک طرح به‌عنوان طرح ۲۰۲۰ مطرح کرد. جزییات این طرح به این صورت است که باید تا سال ۲۰۲۰ میلادی سه اتفاق مهم بیفتد. این‌که ۲۰ درصد از مصرف انرژی در کشورهای اتحادیه اروپا باید کاهش یابد و ۲۰ درصد هم انرژی تجدید پذیر در سبد انرژی کشورها قرار گیرد و ۲۰ درصد هم از طریق انتقال و استفاده از تکنولوژی‌های نوین در رابطه با مصرف انرژی بهبود به عمل آید. همان‌گونه که مستحضرید یک سری تعهداتی هم کشورهای دنیا برای این‌که بتوانند مقدار انتشار آلاینده‌ها را کم بکنند دادند که باید مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شود که در زمان ریاست جمهوری آقای اوباما در آمریکا، با توجه بی‌جایگاهی که آمریکا در میان کشورهای آلوده‌کننده دنیا ازنظر انتشار گازها دارد (تا چند سال قبل آمریکا جایگاه اول را داشت و اکنون بعد از چین در جایگاه دوم کشورهای آلوده‌کننده در این زمینه قرار دارد.) متعهد شد که کمک کند که اکنون آقای ترامپ این تعهدات را لغو کرده و آمریکا را از کشورهای متعهد کاپ ۲۱ خارج کرده است که این خود جای بحث بسیاری دارد. در کشور ایران ما می‌توانیم با استفاده از امکانات و تعهداتی که درواقع بخشی از سازمان UFCC است، از آن‌هم بهره سیاسی و هم بهره تکنولوژی ببریم.
در کشور آلمان در چند سال گذشته به‌سرعت انرژی‌های تجدید پذیر (به‌خصوص تولید انرژی از طریق باد) افزایش پیداکرده، الآن ظرفیت تولید برق کشور آلمان چیزی در حدود ۱۵۰۰۰۰ مگاوات است که ظرفیت اسمی نیروگاه‌های کشور ما چیزی حدود ۷۶ هزار مگاوات است. درصورتی‌که ۴۰ درصد این مقدار در کشور آلمان از طریق انرژی‌های تجدید پذیر تولید می‌شود؛ یعنی چیزی در حدود ۶۰۰۰۰ مگاوات فقط از طریق باد! (البته در حوزه خورشید هم اقداماتی انجام داده‌اند.) در این زمینه توربین‌هایی با ظرفیت ۶۰۰ کیلووات که در ۱۵ سال قبل استفاده می‌کردند. را در پنج سال قبل به ظرفیت ۱ مگاوات، در ۴ سال قبل در حد ۵/۱ مگاوات و الآن هم به ظرفیت‌هایی به حدود ۵ تا ۷ مگاوات رسانده‌اند؛ یعنی هر توربین به این مقدار انرژی تولید می‌کند.
در کشور دانمارک هم می‌دانیم باد خوبی دارد، آخرین آماری که من دارم حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از برقشان را دارند از این منبع تأمین می‌کنند؛ یعنی این طرح ۲۰۲۰ که مطرح کردم به‌سرعت دارد جلو می‌رود و در خود آمریکا علیرغم اقدامات اخیری که آقای ترامپ انجام داده برنامه‌های گسترش انرژی‌های تجدید پذیر به‌سرعت به جلو می‌رود و جالب است بدانید اخیراً گزارشی مطرح‌شده بود در ایالت کالیفرنیا سیاست‌های یارانه‌ای برای استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر در نظر گرفته‌شده است؛ و این‌ها به این معناست که استفاده از سوخت فسیلی در حال کاهش است و این برای کشورهایی مثل ایران که هنوز عمده تولید ناخالص داخلی آن‌ها مربوط به مسائل نفت است.
ممکن است بر کشور ما تأثیر بسیاری داشته باشد. یک ایده درگذشته وجود داشت که من یادم می‌آید در اواخر سال ۱۳۶۰ وقتی ما با وزارت نیرو صحبت می‌کردیم که باید به انرژی‌های خورشیدی و تجدید پذیر توجه شود، واقعاً جدی نمیگرفتند و جالب است بدانید مسائل انرژی‌های تجدید پذیر در سازمان انرژی اتمی دنبال می‌شد؛ که این دفتر در سال ۷۰ ـ ۷۱ به وزارت نیرو منتقل شد و در آنجا هم تجمیع شد و سازمان انرژی‌های نوین شکل گرفت که در آن سال‌ها ما در دانشگاه شریف به دنبال این بودیم با همکاری سازمان انرژی‌های نوین پتانسیل سنجی کنیم و ببینم ازنظر علمی چقدر می‌توانیم به انرژی‌های نوین مثل باد تکیه کنیم. در آن سال (۱۳۶۹) به رقمی حدود ۱۶۰۰۰ مگاوات برای باد رسیدیم که وزارت نیرو خیلی دنبال این مباحث نبود. تا این‌که دفتر انرژی‌های تجدید پذیر ایجاد شد. به‌هرحال می‌خواهم بگویم در بحث انرژی‌های تجدید پذیر ساختار تشکیلاتی وجود داشت اما هنگامی‌که ارقام و اعداد موجود را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که ما عملاً در نقطه صفر هستیم.
حالا به سراغ انواع انرژی‌های تجدید پذیر در کشور خودمان می‌رویم. اول به سراغ انرژی خورشیدی می‌رویم. استفاده از انرژی خورشیدی در دنیا به‌سرعت در حال رشد می‌باشد و در دنیا می‌گویند که اگر مقدار تابش انرژی خورشید که به سطح زمین می‌رسد رقم ۳ کیلووات ـ ساعت به مترمربع در هرروز باشد، رقم قابل قبولی برای استفاده از انرژی خورشیدی است.
حالا جالب است بدانید که در کشور ما این رقم به‌طور متوسط ۵ و در مناطق بسیاری از کشور این رقم بالغ‌بر ۸ است و این نشان می‌دهد ما پتانسیل بسیار بالایی در رابطه با استفاده از انرژی خورشیدی در کشور داریم. حالا وضعیت فعلی کشورمان چیست؟ وضعیت فعلی ما یک نیروگاه در یزد و یک نیروگاه در شیراز است که اگر کل این‌ها را در نظر بگیریم به بالای ۱۰ مگاوات هم نمی‌رسد. شما ۱۰ مگاوات را با ۷۶ هزار مگاوات ظرفیت کل برق کشورمان مقایسه کنید. مطمئناً متوجه می‌شوید که علیرغم داشتن پتانسیل بسیار بالا تقریباً صفر هستیم.
جا دارد اشاره‌کنم که بحث انرژی خورشید فقط تولید برق نیست و کاربردهای دیگری هم مثل آب‌گرم‌کن‌های خورشیدی و سلول‌های فتوولتائیک، روش دیگری که در یزد استفاده می‌شود را باید اشاره‌کنیم. البته در موردبحث انرژی خورشیدی مانعی که یاد می‌شود این است که این انرژی نسبت به انرژی‌های سوخت فسیلی گران است. به این صورت که اگر هزینه‌های تعمیرات و نگهداری آن‌ها را در اقتصاد مهندسی بررسی کنیم برای نیروگاه‌های حرارتی چیزی در حدود ۸۰۰ دلار به ازای هر کیلووات در نظر می‌گیرم به‌طوری‌که برای انرژی خورشیدی چیزی در حدود ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار در نظر گرفته می‌شود. منتها در اقتصاد محیط‌زیست بحثی وجود دارد که به آن هزینه‌های خارجی می‌گویند و معنای آن این است که شما وقتی در یک نیروگاه سوخت فسیلی را می‌سوزانید، دارید گاز گلخانه‌ای تولید می‌کنید که این‌یک هزینه‌ای دارد، این هزینه‌ها در اقتصاد محیط‌زیستی حساب می‌شود و اگر این هزینه‌ها را لحاظ کنید این هزینه‌ها برابر می‌شود.
حالا می‌رویم به سراغ انرژی باد. به تعبیر من ما چیزی در حدود ۴۲ هزار مگاوات و به تعبیر ترازنامه انرژی و وزارت نیرو ۱۰۰ هزار مگاوات ظرفیت برق بادی در کشور داریم. ولی اگر ظرفیت کل نیروگاه‌های بادی نصب‌شده‌ای که بعد از انقلاب داریم را جمع بزنیم به ۱۴۰ مگاوات هم نمی‌رسد. حالا این ۱۴۰ مگاوات را با ظرفیت واقعی برآورد شده مقایسه کنید متوجه می‌شوید که چقدر فاصله‌داریم و چه مقدار ظرفیت زیادی داریم که استفاده‌نشده است.
لازم است اشاره‌کنم که در برنامه پنجم توسعه پیش‌بینی‌شده بود که ما حداقل ۲۰۰۰ مگاوات برق بادی در کشور اضافه کنیم ولی در عمل اقدامی صورت نگرفته است. در برنامه ششم توسعه که پیش روداریم هم‌صحبت شده که ما در هرسال باید ۱۰۰۰ مگاوات برق بادی اضافه کنیم که با توجه به ارقام ارائه‌شده متوجه می‌شویم که رقم بزرگی نیست ولی اگر موانع موجود را برطرف نکنیم من فکر نمی‌کنم به همین ارقام هم بتوانیم دست پیدا کنیم و جالب است بدانید که در سالیان بسیار قبل در قسمت‌هایی از کشورمان از انرژی باد استفاده می‌کردند و آسیاب‌های بادی داشتیم به‌ویژه در منطقه‌ای به نام دیزباد در خراسان شمالی؛ بنابراین قدیمی‌ترین تکنولوژی‌ای که دراین‌باره هست در کشور ما بوده.
پتانسیل بعدی‌ای که ما در کشور داریم انرژی زمین‌گرمایی است؛ که برای کشورهایی مثل ایسلند، ژاپن، ایتالیا و کشور ما که چشمه‌های آب گرم زیادی دارند کاربرد دارد. این انرژی به دو طریق کاربرد دارد اگر دما خیلی بالا باشد که می‌تواند نیروگاه برق هم پشتیبانی کند و اگر خیلی گرم نباشد هم می‌تواند آب گرم و گرمایش یک منطقه را تأمین کند که الآن یک نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی در منطقه مشکین‌شهر داریم که چندین سال است دارند روی آن کار می‌کنند و در حال راه‌اندازی می‌باشد.
مورد بعد انرژی بیوماس راداریم که کاملاً در کشور ما درگذشته کاربرد داشته. به صورتی که در روستاها می‌آمدند و تاپاله‌های حیوانات را خشک می‌کردند و در زمستان از آن‌ها استفاده می‌کردند که این یعنی بیوماس؛ اما ما امروزه این کار را نمی‌کنیم و برای روستاها گازرسانی می‌کنیم! متأسفانه در این حوزه هم کار خاصی در کشور صورت نگرفته است. جا دارد اشاره‌کنم در ادامه یک پروژه برای مقابله با جنگل‌زدایی در دو منطقه پچت و یخکش توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات با کمک خود روستایی‌ها یک پروژه بیوماس اجرا کردیم و توانستیم از این انرژی در این دو روستا استفاده کنیم.
بحث دیگری که در خصوص انرژی‌های تجدید پذیر وجود دارد انرژی حاصل از امواج جزر و مد است که در کشور ما خیلی به آن توجه نشده است و می‌توانیم در منطقه چابهار و منطقه‌ای بین قشم و بندرعباس که سرعت جریان دریایی خوبی دارد از این پتانسیل استفاده کنیم؛ که من فکر می‌کنم با توجه به مسائل اقتصادی خیلی نتوانیم روی این موضوعات کارکنیم. در کل من می‌خواهم بگویم که خداوند نعماتی را به ما داده (خورشید به‌اندازی کافی، باد عالی و…) که ما ناسپاس هستیم.
در سال ۹۵ کلیه تشکیلات مربوط با انرژی‌های تجدید پذیر در سازمانی به نام ساتبا تجمیع شده اما باز مشکلات زیرساختی و ساختاری داریم که مانع اجرا و جذب سرمایه‌گذاری در پروژه‌های این‌چنینی در جامعه ما می‌شود که از مهم‌ترین آن‌ها عدم ثبات سیاست‌های مربوط به آن است (مثل عدم ثبات قیمت در قیمت خرید این انرژی‌ها از سوی دولت که مانع بزرگی برای جذب سرمایه‌گذاری در این حوزه است.) مورد بعد بحث تسهیلات برای سرمایه‌گذاری در این انرژی‌هاست که باید جدی‌تر به آن توجه شود و برای سرمایه‌گذاران خارجی باید تضمین‌هایی صورت گیرد تا مطمئن باشند که سرمایه خود را از دست نخواهند داد.
مورد بعدی عدم وجود شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مناسب در زمینه انرژی‌های تجدید پذیر در کشور است که در ارائه خدمات پس از فروش بسیار ضعیف عمل می‌کنند که در بیشتر مواقع توانایی و امکانات لازم برای تعمیر و رفع نواقص را ندارند و در صورت بروز مشکل، تعویض کامل را پیشنهاد می‌دهند که این امر بسیار هزینه‌بر است و مانع بزرگی برای گسترش این انرژی‌ها می‌باشد. مانع دیگری که در گسترش انرژی‌های تجدید پذیر وجود دارد این است که راه‌های حمایتی مصوب شده بسیار نفس‌گیر است و کمتر کسی می‌تواند این پروسه سخت را پشت سر بگذارد و در عمل این اتفاق نمی‌افتد. درحالی‌که در کشورهای اروپایی و آمریکا شما می‌توانید درخواست غیرحضوری خود را ارسال کنید و سریعاً در محل موردتقاضا نمایندگان شرکت حاضر می‌شوند و با طرح‌ها و تسهیلات مختلف کار شما را انجام می‌دهند.
در پایان تأکید می‌کنم که با گسترش این انرژی‌ها علاوه بر مزایای ذکرشده اشتغال‌زایی هم ایجاد می‌کند و از این طریق هم برای ما مهم خواهد بود.